Kilde:
NORSK FOLKEMINNELAGS SKRIFTER 120
Norsk Folkeminnelag
I kommisjon hjå H.Aschehoug & Co. (W. Nygaard) a/s
Oslo 1978

Jens Haukdal
FRAMFOR STENA
Folkeminne
Frå Gauldalsbygdene II
Med spesialtillatelse fra slektninger

Lauritz Djupsjøli i Røros Landsogn døydde vinteren 1963. Han var da over 82 år. Like før han døydde fortalde han om arbeidstilhøva ved Kopparverket i barndomen hans.
Han hadde så godt eit minne, og han kunne fortelja. Ryggen var bøygd etter det harde slitet i gruva, men det skein av humor i augo.

Han kom til Storwartz som vaskarryss berre 9 år gammal. Somme kom også yngre. Det var eit slit for ein liten kar, og det vart lite tid til leik og moro.

Ungane fekk ta sin tørn den tida. Ikkje som i dag da dei ikkje skal ta eit einaste lite tak.

Lauritz meinte at mange ungar kunne ha godt av å læra kva arbeidet er også i vår tid. For er ikkje arbeidshugen med ifrå unge år, da er det vanskeleg å få han ettersenda.

Gleda med arbeidet er verdfull – eit aktivum å ta med seg ut i livet.

Brakka ved Storwartz var av stein. Det var jordgolv med noen store steinheller. Langs veggane var det sengbriskar med rom til 100 mann Vassbøtter eller vaskefat fans ikkje. Det vart lite med vask både av kaffekoppar, skeier, knivar og av kroppen.

Karane hadde med seg kaffekjel og grautgr,yte og attåt hadde dei ei spunsbøtte til surmjølka.

Vatnet henta dei i bekken frå tjønna. Bar i kaffekjelen og i grautgryta.

Mandag koka dei gryta full av byggmjølgraut. Vassgraut var det – nok for heile veka.

Siste dagane i veka var grauten blå og gryteveggen bleik, men grauten gjekk ned.

Aldri snakk om vask, nei.

Kaffekoppane var av tre, bjørkkoter.

Og brakka var bitande kald. Det hende også at snøen fauk i halskroken om nettene.
Løna var skral. Dei hest betalte hadde 30-40,- kr. månaden, og dei heime fekk sjeldan eta seg rett mette om dagane. Hus-lydane var for det meste store.

Dei små jordlappane – bygselbruka var til god hjelp. Desse små bruka var det som heldt livet både i gruvekarane og hus-lydane – og også i kopparverket. Gruvekarane hadde noen kyr om sommaren fekk dei fri til å driva slåttonn. Det var ein månad – fyrmånad vart det kalla.

Da kom karane ruslande heim med grautgryte, kaffekjel og anna utstyr. Og da vart det vaska.

Etter slåtten var det attende til gruva og slitet der.

Mange har sagt:

–    ”Du lyg Lauritz – som du lyg,” når han har fortald om desse gamle tidene som slett ikkje er så langt attende.

Men legg han til, det trengs ittnå løgn eller skrøne i denne saka. Sanninga er slik at seinare generasjonar nektar å tru det.

Men no har eg det godt. Hadde aldri trudd at eg skulle få det så godt. Han tykte det var rart at folk i vår tid var så missnøgde med alt og alle. Og så avundssjuke. Nei i ungdomen hans sette folk pris på det vesle dei hadde. Var glade for lite, og dei unnte også kvarandre at det gjekk godt og betre for somme.

Han var ein av dei siste på skansen av den gode gamle skulen. Eit godt minne og sann forteljarglede hadde han, men han ville helst ikkje at noko skulle koma på prent.

Dei var mange søsken i huslyden og mange var eldre enn Lauritz.

Største vansken var å skaffa sko til alle. Lauritz måtte slite skoene godt ut. Han vaks som andre gutar og skoene vart for små, men på måtte dei. Og føtene tok vel skade av dette.

Men Lauritz klaga aldri. Det var ei sak mellom han og ætta. Han bar børda med tålmod, og kom bra igjennom tida si.

Han var vaskarryss saman med Johan Falkberget på Storwartz.