Internt referansenummer: 13.08.2011 – BOK
Kilde:
Sagn og halvglømte navn.
(Fortellinger om folk som satte farge på bygdemiljøet)
Reidar Blokkeskar
Tegninger: Otto Lie
Nidaros forlag 1983
Utgitt i samarbeid med Meldal Historielag
ISBN: 82-990804-2-8

Han Jehan Trøom

Kari og Johan Druglitrø.
Fotograf ukjent.

Johan Olsen Druglitrø var født på gården Svinsås den 17. juni 1831, og døpt 3. juli samme år. Slekta hans hadde vært på gården i mange generasjoner. Han var den femte av seks søsken. Hans første barndomsår var vel som for de fleste barn på den tid. Men en må gå ut frå at han slapp å sulte, slik som mange barn på småplassene måtte på den tida. Men barndommen til Jehan var ikke bare dans på roser.

Folket på Svinsås var i slekt med folket på Gulla i Surnadal. Da Jehan var ni år, altså i 1840, reiste han til Gulla som gjetergutt. Det var en dag i håbolla han drog i vei for seg sjøl, grytidlig om morgenen. Mora hadde nista han ut med graut og mjølk i et lite spann, slik det var brukelig når ungene gikk på skolen. Klær til ombytte hadde han i en pank på ryggen. Det var rundt fem mil frå Svinsås til Gulla. Han Jehan hadde aldri gått veien før, men foreldrene hadde fortalt korleis han skulle bære seg åt. Han skulle gå forbi tre kirker. Først Rindalskirka, så Moe kirke i Surnadal og endelig Raneskirka i samme dalføret. Da først skulle han «spær sæ ferr» (spørre seg for).

Gutten gikk og gikk og endelig fikk han sjå tårnet på Rindalskirka. Han satte seg i veikanten, tok ei treskei opp av lomma og åt noe av nista si, og tok fatt på ny frisk på jakt etter Moskirka.

NB! Bildet er kun et illustrasjonsbilde tatt av Axel Lindahl.

Da han endelig nådde dit, vart det en ny kvil og storparten av nista vart oppeten. Det var lite folk på veien. Han møtte en og annen som kjørte med hest, og noen som gikk eller leide ei ku. Et par hest-skysser med karjol kjørte forbi. Det var storfolk som reiste med skyss frå Garberg eller Rindal.

Sola tok åt å komme lågt på himmelen da han endelig fikk sjå tårnet på Ra-neskirka. Han var da både trøtt og sårbeint og svolten. Han gikk da inn på en gård og spurte kona der om det var langt til Gulla. Kona hørte at han var uta-bygds og spurte kvar han kom ifrå. Han svarte at han var frå Storås og hette Jehan Svinsås.

«Men korles hæ du forre da, du ha da vel ikkje gonje denna lange vegen?» «Nei, e ha gått», sa gutten, han skjønte ikke riktig dialekten i Surndala.

«Ja, da ha du gonje da, stakkars tupp», sa den snille surndalskona. Så bars det til bords og han Jehan fikk eta seg god og mett. Og drengen sette for hest og kjørte han Jehan til Gulla der han skulle være gjeter om sommeren. Niåringen hadde gått omlag fem mil den dagen.

I 1848 var han dreng på Haukåsa hos han Jakob, og der fikk han gjøre nytte for seg som fullvoksen kar. Haukåsen hadde en avlsgard i Lomundala som hette Stuppelvika. Det var lang vei dit og høykjøringa om vinteren kunne være ganske hard. De kjørte «markleies» og kom fram attmed Bjørkhaugen i Laksøybygda. Syttenåringen vart sendt ivei alene med to hester. Da måtte han lesse to vinterlass og kjøre heim til kvelds. En dag kom han ut for snøvær og uføre. Den ene hesten gikk klar og orka ikke mere. Så måtte han Jehan løse opp reipa og velte lasset av så hesten fikk berre tomme slåen å dra på.

Den 27. desember 1859 vart han gift med Kari Andersdatter frå Hovin i Gauldal. Ho var da tenestejente på Moen gård. Da var det han flytta til Druglitrø og vart husmann under gården Drugli, som eides av Einar Olsen og kona Marit. Frå den tida tok han namnet Johan Druglitrø, men på folkemunne vart han berre kalla Jehan Trøom.

Han Jehan Trøom vart en husmann langt over vanlig mål. En mann som alle såg opp til og mange hadde bruk for. Han lærte seg tømmermannsyrket og var med og tømra mange hus. Blant anna var han til Senja i Troms og bygde en prestegård. Han var en sjølskreven kjøgemester i bryllup og begravelse. Hadde god sangstemme og kunne også dikte viser og vers til ære for brudeparet. Kom det smittsom sjukdom inn i en heim, sendte de bud på han Jehan. Og han kom og var til hjelp og trøst. Det var liksom sjukdom ikke bet på denne sterke kjempen av en husmann. Han og kona Kari fikk seks barn ilag. Det var sønn nummer to, Anders, som overtok rommet.

Da Anders var tolv år, arbeidde han på Drogsetgruva som skeidergutt. De arbeidde frå klokka seks om morgenen til seks om kvelden. En høstkveld han var på heimvei etter at det har vorte noe mørkt, hørte han det braka og brast borti skogen attmed plassen Druglihaugen. Han trodde det var kua hennes Rennei Druglihaua. Men dagen etter kom ho Rennei og bar seg for at en bjørn herja så stygt i havreåkeren på haua. Han satt på baken uti åkeren og raska korn med framlabbene og åt. Ho spurte om han Jehan kunne komme og skyte denne ugagnskråka. Jau, han Jehan sa at han skulle prøve. Han tok en tur åt han Frans Suggustom og spurte om å få låne bjørnebørsa hans. Men han fikk ikke det. Da tok han sin egen munnladning og la inn en dugelig ladning. Og i «skjømminga» om kvelden rusla han opp i Druglihaugen og la seg oppå bastutaket.

Han hadde ikke ligget lenge før bjørnen hoppa over utgarden og satte seg ned i åkeren og tok åt å raspe havre. Han Jehan brente løs. Det vart ei sky med kruttrøyk med det samme. Han hørte at bjørnen ga frå seg et vræl og sprang til skogs. Men oppi auforra reiv han opp ei svær torv som han kasta borti åkeren. Jehan hadde nok truffet den ene framfoten. Og da foten grodde att, så var den skeiv. Denne bjørnen vart kalla «skeivfotingen» eller «skeivlabben». Denne bjørnen vart mannevond, og mannen på Bergemma vart ut for han en gong, men greide å berge seg unna. Skeivfotingen vart tilslutt skutt av den kjente bjørneskytteren Snilldalingen.

Den nåværende eier av Druglitrø, Ole, fikk en gong besøk av en student frå byen. Og Ole Druglitrø fortalte denne bjørnehistoria etter bestefar sin. Studenten drog på smilet. «Ja, han som skaut bjørnen var oldefar min det».

Druglia var en storgård med uvanlig stor utmark. Dyrkajorda var noe brattlendt, som skikken var på den tida. Det var de beste korngårdene som hadde brattlendt jord. Men nedenfor åkerlia, nedpå dalbotnen, hadde Druglimannen flat jord som var udyrka, der gården Druglimo no ligg. Der var også et gammelt elvefar der det berre låg et tynt lag med matjord oppå elvegrusen. Druglimannen vart «rådd på» å dyrke jorda nedpå flata, men elvefaret skulle vært fylt med jord. Det var nok jord å ta av borte i Linkjelddalen et stykke unna. Men å frakte jord borti elvefaret med hest og vogn var mest et evighetsarbeid.

Druglimannen nevnte dette åt husmannen sin, han Jehan. Og han Jehan kom på råd. Druliin skaffe material og han Jehan bygde en liten glidebane frå Linkjelddalen og ut i bekken ovafor elvefaret. Han laga et riktig «Moraverk» av en slåe uten j arnskoing og med svære karmer. Slåen rømte ca. femten vanlige hestelass. Glideflaten vart smurt med tran så den gled lett på sporet. På det viset fikk de fraktet en uhorvelig masse myrjord fram til bakkefoten. Jorda vart sida kjørt med hest og trestangslåe ut i det gamle elvefaret, som på det viset ga godt grunnlag for åker og eng.

Han Jehan Trøom vart namnspurt for dette kunstverket og det kom folk langsvegs frå for å sjå anlegget. Dette hendte i åra omkring 1875 – 1880. Så kom «Sagbergvinteren» i 1881 – 82 da det berre var hard kulde uten snø. Det vart stor vassmangel dette året. Folk kjørte vatn til folk og dyr langvegs frå. Kvennavatn fans ikke i heile dalføret, så folk frå heile dalførdt måtte kjøre innpå Sagberget i Melhus for å få malt kornet sitt. Dette vart så stor trafikk at folk måtte vente svært lenge attmed kverna før de fikk slippe til med «melder».

Druglimannen og han Jehan Trøom reiste også til Sagberget en dag. De kjørte med kvar sin hest og drog i veg tidlig om morgenen. Da de var kommet innpå Hølonda, kom en flokk orkdalinger etter dem. Det var mange hester i følge. Da de nådde att han Ena og han Jehan var det en av orkdalingene som sprang av lasset og fikk tak i begslet på den fremste druglihesten og holdt den, og dermed kjørte alle orkdalingene forbi. «Detta va forgæle», sa han Jehan. Han tok og «kneft tu» klokkene på hestene. Han visste om en snarvei som det gikk an å kjøre. Og no, som det var snøbart og alle myrene var hardspekte, så var det framkommelig overalt. Da orkdalingene kom fram til Sagberget, hadde han Jehan og Druglimannen fått hestene på stallen og stod oppstilt og venta på tur.

Men det som gjorde han Jehan Trøom mest kjent både i heimbygda og bygdene omkring var hans evne til å finne vatn, som var et stort problem på mange gårdsbruk. Han gikk med trekluft, og der han Jehan sa det var vatn, der var det vatn. Han Jehan fikk smidd en bor som var fire meter lang, og med den bora han hull i furustokker. Bora frå begge ender, og det var en kunst å få hulla til å møtes. Men det gikk som regel godt. Skulle det mislykkes, så hulla ikke møttes, måtet det tappes et firkanta hull midt på stokken, for så etterpå å sette inn et spuns. Men han Jehan lika ikke den framgangsmåten, mellom stokkene vart det dreve inn ei heimemidd jarnrør på en fire-fem tommer. Denne røra gikk da en tomme eller to inn i stokken og laga en solid skjøt.

En gong han var på Stor-Buom og skulle finne vatn åt Thamsen, fant han vatn inne i en bergpynt. Thamsin hadde lita tru på dette, men det vart da så at de bora et høl i bergpynten og skaut et skott. Og der kom vatnet ut av ei sprekke i fjellet. Thamsin vart forundra. «Ja, du Jehan må vere Moses den andre». Det vart laga en inntakskomme og han Jehan bora tømmerstokker og la vatn til gards. Denne inntakskommen vart kalla «Johan Drugli’ s kilde».

På Drogsetgruva la han en lang vassledning, og sist jeg var der ute så rann det friskt ut av ledningen som han Jehan Trøom hadde lagt. Han Jehan Trøom vart namnspurt som «Vassfaut» både i heimbygda og i nabobygdene. Da Je¬han vart enkemann, vart det så at sønnen Anders overtok heimen. Han var født 28/9 1862 og vart gift med Brynhild Jonsdatter Løfalli, født 25/1 1870.

Gamle Jehan fikk oppleve at en stor flokk med barnebarn kom til verden og fikk sitte på fanget hans bestefar. Det var fjorten i tallet, men tretten vokste opp. En dyktig og evnerik barneflokk. Den yngste sønnen, Ole, som no har heimen, gift med Ella Bakken frå Rindal, vart nok den som fikk være mest ilag med bestefaren, og som gikk han til hånde de tre åra han levde, da han låg til sengs. «Litj-Ola, kom hit å lægg ti pipa åt mæ», var ordene mange gonger om dag. Sønnen Andreas, som er målar, har laga ei tegning av bestefar sin når han satt attmed glaset og såg utover dalen.

Han døde 3/10 1924. Jeg minnes i førti-femti åra at gamle folk snakka om han Jehan når noen hadde problemer med vassforsyninga. «Han skoill ha levd hain Jehan Trøom så ha hain rætta på dæ hain». La dette være et ord til minne om en mann som nådde opp over den jamne folkehopen i si heimbygd.