Internt referansenummer: 27.08.2009 – A
Kilde:
Folkeminne fra Rogaland II
Samla av Torkell Mauland
NORSK FOLKEMINNELAG nr. 26
Oslo 1931
Prenta hjå Johansen & Nielsen, Oslo
Klikk her for informasjon om Torkell Mauland
Klikk her for å lese forordet

Harald Haarfagre budde ei tid paa Haraldseid. Fyrste gongen han ferdast paa dei kantar, fór han inn Aalfjorden til Haraldseidvaagen. So drog han skipi sine yver eidet fil Eidsvik og siglde so ut Skyldafjorden. Men paa eidet mun han lika seg so godt at han sidan busette seg der, og Haraldseid hev fenge namn etter honom.

So lengje han budde paa Haraldseid, hadde han mange skip liggjande i Aalfjorden.

Ein gong gjekk Harald paa friing til ei gjenta fraa Kallstveit (andre segjer Mæland). Han gjekk til gjento jamt og samt; men han hadde ikkje hug til at folk skulde vita kor tidt han gjekk, og so fekk han gjort ein underjordisk gang. Den lange hola fraa Haraldseid til Kallstveit er til enno.

I Haraldsdalen er det fullt av steinrøysar og gravhaugar, so det er ikkje vandt aa faa seg til aa tru at det hev vore mange slag paa dei kantarne.

Medan Harald budde paa Utstein, var det ei gjenta paa Hogvaldstad som han var fælt glad i. Ho heitte Tora og var lengre enn andre kvende, so dei kalla henne «stongi», og sidan ho budde paa Mostrøy, so vart det «Mosterstongi». Han gjekk paa friing til henne; men han eldest daa, og han var ingen kar til aa ro, so det fall ikkje lett fyr han aa koma til Mostrøy og til Hogvaldstad til kjærasten. Daa fekk han folk til aa byggja ei graasteinsbru millon dei tvo øyarne. Sidan turvte han ikkje baat. Naar han hadde den brui, so var det berre ein stutt fjordung fraa Utstein til Hogvaldstad, og daa trong han ingen til aa fylgja seg, anten det var natt eller dag. Han gjekk daa til Tora baade tidt og traadt, og dei fekk ein son som heitte Haakon. Han vaks upp i England; men daa han kom heim til Norig att, var Hogvaldstad den fyrste garden han spurde etter; han hadde hug til aa finna mor si, og Mostr var den fyrste staden han fór til daa han var paa vegen heim. Daa fekk han vita at ho ikkje livde lenger. So stogga han paa Mostrøy og bygde ei kyrkja til æra fyr mor si. Dette var den fyrste kyrkja som var uppsett her i landet, og ho stod paa Hogvaldstad. No er det ingen som kann minnast kyrkja paa Hogvaldstad; men tufti og sumt av murarne hev synt til skamra stunder. I 1881 eller 1882 var det vel at dei kom i vegen fyr eit upptak, og daa rudde dei upp heile tufti.

Alt dette segjer segni. Skulde sumt av det vera berre gissing, so veit eg visst ein ting som er sann: at det enno er ei gamall graasteinsbru millom Utstein og Mostr.

Andre segjer at det var tvo syster som skulde byggja ei kyrkja; men dei var uvener, so dei ikkje kunde forlikast um ei kyrkja, og so bygde dei tvo: den eine systeri sette upp Klosterkyrkja paa Utstein, og den andre bygde denne gamle kyrkja paa Hogvaldstad. Endaa ei onnor segn segjer at det var ei rik frua paa Hogvaldstad, som hadde vorte uvener med abbeten paa Kloster og bygde kyrkja paa Hogvaldstad, so ho skulde sleppa aa ganga til Kloster.